काठमाडौं — सन् २०२२ र २०२३ मा भारतको उत्तरपूर्वी राज्य आसाममा तीन अनौठा घटनामा मरेका सर्पहरूले मानिसहरूलाई डसेका थिए। यी घटनामा मोनोक्लेड कोब्रा र ब्ल्याक क्रेट प्रजातिका सर्प संलग्न थिए, जुन भारतमा पाइने सबैभन्दा खतरनाक सर्पमध्येका हुन्।
यी घटनाले उठाएको प्रश्न हो: के मरेको सर्पले मानिसलाई टोक्न सक्छ र यसको विष मृत्यु पछि पनि काम गर्छ? अध्ययनका अनुसार, सर्प मरेपछिको केही घण्टा पनि यसको विष प्रणाली सक्रिय रहन सक्छ र जोखिम निम्त्याउन सक्छ।
पहिलो घटना शिवसागर जिल्लामा घट्यो। एक ४५ वर्षीय पुरुषले घरमा कुखुरालाई आक्रमण गरिरहेको सर्पको टाउको काटे। केही घण्टा पछि, सर्पको टाउकोले उनको औंलामा टोकेको थियो। उनलाई अस्पताल लगियो र एन्टीभेनम दिइएपछि पूर्ण रूपमा निको भए।
दोस्रो घटना त्यही क्षेत्रमा घट्यो, जहाँ एक किसानको ट्रयाक्टरले कोब्रालाई किच्यो। केही घण्टा पछि कोब्राले किसानको खुट्टामा टोक्यो। उनको उपचार २५ दिनसम्म भयो र एन्टीभेनम र एन्टिबडी औषधि दिइयो।
तेस्रो घटना कामरूप जिल्लामा घट्यो। मरेको ब्ल्याक क्रेटलाई एक व्यक्तिले हातमा समाते। सर्पले उनको कान्छी औंलामा टोकेको थियो। राति न्यूरोटोक्सिनको प्रभाव देखिन थाल्यो र उनलाई अस्पताल लगियो। उपचारपछि उनी निको भए।
यस्ता घटनाहरूको अध्ययन फ्रन्टियर्स इन ट्रपिकल डिजिजमा प्रकाशित भएको छ। यसमा भनिएको छ कि सर्पको विष प्रणाली मरेपछिका केही घण्टासम्म सक्रिय रहन सक्छ। युनिभर्सल स्नेकबाइट एजुकेशन एण्ड रिसर्च इन्स्टिच्युटका प्रमुख डा. एनएस मनोजले बताए अनुसार, विषालु अगाडिको दाँत भएका सर्पहरूमा जोखिम बढी हुन्छ।
सर्पको टोकाइको प्रक्रिया र विषको प्रवाहलाई नियन्त्रण मस्तिष्कले गर्छ। मृत्यु पछि यो नियन्त्रण हराउँछ र मृत सर्पले अनजानेमा पनि विष घुसाउन सक्छ।
डा. मनोजले भने, “सावधानी बिना सर्प समात्नु गलत हो। मरेको भए पनि सर्पको टोकाइको जोखिम रहन्छ।” डा. एसआर गणेशले पनि सर्पको मृत्यु पछि विषको प्रभाव कति समयसम्म रहन्छ भन्ने विषयमा विस्तृत अध्ययनको कमी रहेको बताए।
आसाम घटनाले आम जनतालाई मृत सर्पसमेत खतरनाक हुन सक्ने चेतावनी दिएको छ र यस विषयमा थप गहिरो अध्ययनको आवश्यकता देखाएको छ। साथै, लापरवाहीपूर्वक सर्प समात्ने वा ह्यान्डल गर्नेहरूलाई खतराको सन्देश दिन्छ।
