काठमाडौँ: चिसो मौसमसँगै तराईका जिल्लामा शीतलहरको जोखिम बढिरहेको छ। पाँच दिनदेखि बाक्लो हुस्सुले ढाकेका यी क्षेत्रका बासिन्दा शीतलहरको चपेटामा परिरहेका छन्। पर्याप्त पूर्वतयारीको अभावमा जनजीवन झन् कष्टकर बनेको छ। सरकारी तथ्याङ्कअनुसार, ११ वर्षको अवधिमा शीतलहरका कारण ११६ जनाले ज्यान गुमाइसकेका छन्।
शीतलहरका कारण मृत्युको विवरण
राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका अनुसार, २०६८ सालदेखि २०७९ पुस १३ सम्म शीतलहरले सबैभन्दा धेरै रौतहटमा ६३ जनाको ज्यान लियो। सप्तरीमा १९, महोत्तरीमा १५, सिराहामा ११, धनुषामा ४, बारामा २, र झापा तथा नवलपरासीमा १/१ जनाको मृत्यु भएको छ।
२०६८ सालमा मात्रै ६६ जनाको र २०७४ सालमा ४८ जनाको शीतलहरका कारण मृत्यु भएको थियो। पछिल्ला वर्षहरूमा मृत्युको यकिन तथ्याङ्क निकाल्न कठिन भएको प्राधिकरणले जनाएको छ। मृत्युको कारण शीतलहर भएको अस्पतालको प्रमाणपत्रबिना आधिकारिक पुष्टि नहुने प्रणालीले समस्या झन् जटिल बनाएको छ।
शीतलहरले पारेको असर र तयारीको अवस्था
प्रभावित क्षेत्रका बासिन्दालाई न्यानो कपडा र कम्बलजस्ता सामग्री उपलब्ध गराउने कार्यक्रम प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन गर्न नसकिएको सरोकारवालाहरू बताउँछन्। राज्यले यस क्षेत्रमा न्यून लगानी गरेकाले मानिसहरूले अकालमा ज्यान गुमाउनु परेको गुनासो छ।
प्राधिकरणका प्रवक्ता डा. डिजन भट्टराईका अनुसार, शीतलहरको जोखिम न्यूनीकरणका लागि स्थानीय तहलाई जिम्मेवारी दिइएको छ। तर, उनीहरूको क्षमता अभिवृद्धिमा पर्याप्त ध्यान नदिएको उनले स्वीकारे।
प्रभावित र कम प्रभावित जिल्ला
शीतलहरबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित ११ जिल्ला हुन्: सुनसरी, सप्तरी, सिराहा, धनुषा, महोत्तरी, सर्लाही, रौतहट, बारा, पर्सा, नवलपरासी पश्चिम, र कपिलवस्तु। कम प्रभावित जिल्लाहरूमा झापा, मोरङ, चितवन, दाङ, बाँके, बर्दिया, कैलाली, र कञ्चनपुर पर्छन्।
दाउरा वितरण र न्यानो कपडाको अभाव
कोशी प्रदेशका वन विभागले प्रभावित क्षेत्रहरूमा समूहमा ताप्नका लागि दाउरा वितरण थालेको छ। तर, घरैपिच्छे सामग्री वितरण हुन नसकेको जनाइएको छ।
जलवायु परिवर्तनको असर
जलवायुविद् मञ्जित ढकालका अनुसार जलवायु परिवर्तनले चिसो र तातोपनमा असमानता बढाइरहेको छ। हुस्सु र शीतलहरले जनजीवन कष्टकर मात्र होइन, हवाई सेवा पनि प्रभावित बनाएको छ।
स्वास्थ्यमा असर र सतर्कता
शीतलहरले निमोनिया, छालाको समस्या, हृदयघातजस्ता रोगको जोखिम बढाउने चिकित्सकहरू बताउँछन्। न्यानो कपडा लगाउने, तातो खानेकुरा सेवन गर्ने, र विशेषगरी बालबालिका तथा वृद्धवृद्धाको हेरचाह गर्नुपर्ने सुझाव दिइएको छ।
सरकारको योजना र चुनौतीहरू
सरकारले चिसो र शीतलहरका लागि चेतनामूलक कार्यक्रम, स्वास्थ्य शिविर, र न्यानो सामग्री वितरणको योजना अघि सारेको छ। तर, यी योजनाको प्रभावकारी कार्यान्वयन अझै चुनौतीपूर्ण रहेको सरोकारवालाहरू बताउँछन्।
शीतलहरजस्ता प्राकृतिक प्रकोपसँग जुध्न पूर्वतयारी र जनचेतनाको कमीका कारण तराईका बासिन्दाको जीवन जोखिममा परेको छ। यसले राज्यको समन्वय र प्राथमिकतामा अझै सुधार आवश्यक रहेको स्पष्ट देखाएको छ।
