काठमाडौँ। माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) २०८० मा ४७.८७ प्रतिशत मात्रै परीक्षार्थी उत्तीर्ण भए, जबकि ५२.१३ प्रतिशत विद्यार्थी असफल भए। माथिल्लो कक्षामा प्रवेश गर्ने शतप्रतिशत विद्यार्थीमध्ये कक्षा १२ मा ५२.९१ प्रतिशत मात्र पास भए भने ४७.०९ प्रतिशतको नतिजा ननग्रेडेड (एनजी) आयो।
विद्यालय तहमा मात्र नभई, उच्च शिक्षाको नतिजा पनि कमजोर छ। देशभरका करिब ८० प्रतिशत विद्यार्थीले उच्च शिक्षा अध्ययन गर्ने त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) मा पास दर २९.३३ प्रतिशत मात्रै छ। यसमा ७०.६७ प्रतिशत विद्यार्थी असफल हुन्छन्। सुदूरपश्चिम र मध्यपश्चिम विश्वविद्यालयको उत्तीर्ण दर भने २५ प्रतिशतसम्म पनि पुग्न सकेको छैन।
सिकाइको स्तर खस्कँदै
शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयअन्तर्गत शैक्षिक गुणस्तर परीक्षण केन्द्रको अध्ययनले विद्यालय तहको सिकाइ उपलब्धि पनि खस्कँदै गएको देखाएको छ। कक्षा ५ को गणित विषयको सिकाइ उपलब्धि सन् २०१८ को तुलनामा २०२२ मा घटेर ५०० को मापनमा ४८४.६ पुगेको छ। नेपाली विषयको सिकाइ उपलब्धिमा भने खासै परिवर्तन भएको छैन।
विद्यालयदेखि विश्वविद्यालय र शिक्षक सेवा आयोगका परीक्षामा समेत नतिजा कमजोर देखिन्छ। शिक्षक लाइसेन्स परीक्षामा सहभागी १ लाख १९ हजार ६९९ जनामध्ये ९.१७ प्रतिशत मात्र पास भए।
सरकारी अध्ययन र सुझाव
शैक्षिक गुणस्तर परीक्षण केन्द्रले विद्यालय शिक्षाको गुणस्तर मापन गर्दै सरकारलाई सुझाव दिने गर्छ। कक्षा ५ र १० का विद्यार्थीको सिकाइ स्तरलाई आधार बनाएर राष्ट्रिय परीक्षण गरिएको थियो। अध्ययनले ५० प्रतिशतभन्दा बढी विद्यार्थीले अंग्रेजी पाठ्यक्रमले तोकेको न्यूनतम सक्षमता हासिल गर्न नसकेको देखाएको छ।
शिक्षा नीति र सुधारको आवश्यकता
शिक्षाविद्हरूले कमजोर नतिजाका लागि प्रणालीगत समस्यालाई मुख्य कारण मान्छन्। राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डका अध्यक्ष डा. महाश्रम शर्माले तल्लो कक्षामा कमजोर भएका विद्यार्थीका कारण माथिल्लो कक्षामा पनि खराब नतिजा आएको बताए। तर, शिक्षाविद् डा. विष्णु कार्कीले तल्लो कक्षाको कमजोरीलाई मात्र कारण देखाउनु हास्यास्पद भएको बताए।
डा.कार्कीले विद्यालय र परीक्षाको वर्तमान प्रणालीले विद्यार्थीलाई आवश्यक ज्ञान दिन नसकेको र सुधार आवश्यक रहेको तर्क गरे। उनका अनुसार, पाठ्यक्रम र मूल्यांकन प्रणालीमा विविधीकरण ल्याउन आवश्यक छ।
समयसापेक्ष सुधारको पहल
शिक्षामन्त्री विद्या भट्टराईले पाठ्यक्रम र परीक्षा प्रणालीलाई समयसापेक्ष बनाउन गृहकार्य भइरहेको बताएकी छन्। कमजोर नतिजाका कारण पत्ता लगाई सुधारका लागि कार्यदल गठन गरी काम अघि बढाइएको छ।
